پوشاک انسان ها در دوره ساسانیان
پوشاک انسان ها در دوره ساسانیان
در این دوره اردشیر دین زرتشت را دین رسمى کشور قرار داد. اوستا را ترجمه و آتشکده هاى ویران را بازسازى نمود. زنان در این دوره همچنان داراى حجاب کامل بودند. در مورد پوشاک انسان ها در دوره ساسانیان و پوشش زنان این دوره چنین آمده است: «چادر که از دوره هاى پیش مورد استفاده بانوان ایران بوده است، در این دوره نیز به صور مختلف مورد استعمال داشته است.»
از آنجا که زرتشت در زمینه اصل حجاب و پوشش زنان در ایران کمبودى نمى دیده است ، با تأیید حدود و کیفیت حجاب رایج آن دوران، کوشید تا با پندهاى، خود ریشه هاى درونى حجاب را تعمیق و مستحکم نموده، عامل درون را ضامن اجرا و پشتوانه استمرار و استوارى حجاب معمول قرار دهد.
بررسی نقوش سنگی و طرح‌هایی از چندین بشقاب باستانی نشان می‌دهد که پوشاک انسان ها در دوره ساسانیان به ویژه بانوان ساسانی پیراهنی بلند با آستین یا بدون آستین ، پرچین و گشاد می پوشیده اند و آن را با نواری در زیر سینه مانند زنان اشکانی جمع می کردند.
از طرز قلم زنی و چین سازی پیراهن و دامن پیداست که در انتهای دامن بر پشت پا ، پارچه ای اضافه و پرچین به آن دوخته اند یقه پیراهن آنان اغلب گرد ولی یقه جلو باز تا پایین تر از سینه نیز دیده می شود زنان ساسانی گاهی چادر گشاد و پرچین سر می کردند که تا ساق پا می رسیده است.
درباریان و پادشاهان ساسانی به تن پوش مجلل و جواهر نشان اهمیت می دادند که در مقایسه با تن پوش مردم عادی بسیار چشمگیر بود و همین مسأله با ظهور اسلام که دین برادری و برابری بود منجر به سقوط امپراطوری گردید .
پیراهن ( تونیک )
یکی از اصلی ترین ومهم ترین عناصر تن پوشاک انسان ها در دوره ساسانیان در مورد پیراهن ها تنوع چشمگیر در مدل دامن است :
الف- پیراهن هایی با دامن گرد ( نیم دایره رو به بالا ) پهلو چاکدار وتزیین یافته با نوارهایی که حرکت پا در آن بهنگام سواری وشکار براحتی انجام می پذیرفت .
ب – پیراهن با دامن ترک دار که در پهلو ها و جلوی دامن پیلی هایی مشاهده می شود این تونیک بیشتر در مواقع رسمی مورد استفاده قرار میگرفت به نظر می آید این پیراهن ( احتمالاً با دامن چهار ترک ) دارای چین های افقی است که به پهلو ها منتهی می شود و در فاصله کمر تا باسن با همان پارچه بطور عمودی تزیین یافته است .
ج ـ پیراهن با دامن نیم دایره رو به پایین ، پهلو چاکدار که حاشیه دوزی دامن در چاک های آن ادامه دارد.
د ـ پیراهن با دامن نیم دایره رو به پایین که هریک از گوشه های این نیم دایره در دو طرف با برشی مورب به پهلو ها منتهی می گردد.
این تونیک در بعضی از نقوش با همین فرم بدون چین حاشیه دوزی شده و در بعضی دیگر از کمر پلیسه شده است با همان فرم در پای دامن یعنی دونیم دایره بزرگ در جلو و پشت و چهار ربع دایره در طرفین که دونیم دایره را تشکیل می دهند ، دونیم دایره جلو و پشت دو برابر نیم دایره های جانبی است .
چگونگی پیراهن ساسانیان در بشقاب نقره ای
پیراهن ساده جلو باز که لبه های جلو آن روی هم قرار گرفته و به نظر می آید از یک درز از بالا به پایین دوخته شده و در فاصله کمر تا باسن برودری دوزی شد و یا بوسیله همان پارچه و یا پارچه ای دیگر تزیین یافته است .
پیراهن پادشاهو ـ پیراهن عمومی با دامنی بسیار ساده بدون پیلی و یا پیلی هایی در پهلو و جلوی دامن مانند پیراهن های روستاییان امروزی ما ، بلندی آ ن تا زانو می رسیده است .
تمام پیراهن ها از قسمت شانه ویا یقه بسیار ساده برش داده شده و یا یقه آن از شانه ی راست اریب وار به پهلوی چپ رسیده است آستین تمام تونیک ها تنگ است و دنباله کمر بندها نیز با دنباله تاج ها همخوانی داشته است .
رنگ پیراهن ها یا قبا ها بیشتر سرخ و به ندرت آبی و رنگ های دیگر از جنس وَش ( نوعی عالی از پارچه ابریشمی منسوب به شهر وَش ) بود . تمام پادشاهان ساسانی از پارچه های زربفت برای تن پوش خود استفاده میکردند و پوشش آن ها از سرتا پا آراسته به جواهرات گوناگون بود.
شلوار
شلوار در این دوره از زیباترین عناصر پوشاک ساسانیان و از برش وطرح کامل تری نسب به دوره اشکانی برخوردار بوده است .در قسمت پهلو روی چین با نواری موّاج تزیین یافته است و همین امراین شلوار را ممتاز و منحصر بفرد می نمایاند .
شلوار شاه ساسانی بخشی از یک بشقاب نقره که شلوار شاه ساسانی را می نمایاند.
اَرخالُق یا کت کوتاه
پادشاهان علاوه بر پیراهن گاهی از یک کت کوتاه با آستین هایی بلند استفاده می کردند . این کت جلو باز بوده وبلندی آن تا زیر سینه می رسیده و با دگمه ای دایرهای شکل در جلوی سینه بسته می شده دور سینه و یقه با نوار های زیبا مزیّن شده و دربعضی نقوش بر روی شانه محل اتصال آستین با سر شانه نیز تزییناتی وجود دارد .
مانتو و شنل
ساسانیان هر از گاهی از مانتو یا قبای جلو باز با آستین بلند استفاده می کردند که مانند تونیک هایشان در پهلو چاکدار بود و تنها با یک دگمه در جلوی سینه بسته می شده است و بلندی آن تا ساق پا می رسیده . درضمن آنان گاهی از شنل بعنوان لباس رو که نشانه اشرافیت و پادشاهی بود استفاده می کردند.
پوشش سر
طرح کلی پوشش سر یک کلاه دایره ای شکل ساده است که در پوشش سر مردمان عادی ساده و بدون تزیینات اضافی گاه با ضمیمه ای برای پوشش گوشها و گردن ؛ و در پوشش سر پادشاهان به صورت تاج با تزیینات فراوان با کُره ای فلزی (سمبل قدرت زمین وخورشید ) بر بالای کلاه اصلی ، باید دانست که این کُره ی فلزی بعد ها در ساختمان تاج بکار رفت .
هر پادشاهی که به سلطنت می رسید تاجی مخصوص داشت که با تزیینات ویژه اش از دیگر پادشاهان باز شناخته می شد عواملی که درشکل تاج مؤثر بوده عبارت بودند از پادشاه ، قدرت دربار و سلطه ی موبدان . که عموماً سمبلی از عامل غالب درتاج ها دیده می شد رنگ این تاج ها غالباً سبز ، آبی آسمانی و سرخ بوده است تاج ها معمولاً دنباله هایی از حریر نازک داشتند.
تاج شاپور سوم تاج بهرام اول تاج اردشیر سومکلاه مردم عادی پوشاک نبرد : عبارت بود از بالاپوش و شلوار زرهی و کلاهخود ، البته کلاهخود طوری طراحی شده بود که چهره را در بر نیز می گرفت و فقط دو سوراخ به اندازه دو کُره چشم برای دیدن در آن تعبیه شده بود.
محصولات تن پوش پارسی
پیج اینستاگرام تن پوش پارسی
